Sayısallaştırma Nedir? – CBS’de Harita Sayısallaştırma

Sayısallaştırma, altlık haritalar yardımıyla harita üzerinde yer alan mekânsal unsurların dijital ortamda vektör olarak çizilmesidir.

Coğrafi bilgi sistemlerinde, sayısallaştırma önemli bir role sahiptir. Bunun başlıca sebebi sayısallaştırma işlemi ile verinin akıllı hale getirilmesidir. Tile haritalar, kâğıt haritalar veya resim formatındaki haritalar üzerinde herhangi bir analiz gerçekleştirilememektedir. Bu haritaların sayısallaştırma işlemi ile mekânsal unsurları çizilerek vektör veri formatına dönüştürülmesi ve mekânsal unsurlara ait bilgilerin öznitelik sayfasına girilmesi sonucunda birçok farklı analiz veya sorgu işlemleri yapılabilir hale gelmektedir. Bu işlem ile akıllı veri elde edilmektedir.

Verinin akıllandırılmasıyla ilgili yapılan çalışmalardan en güzel örneklerinden biri Başarsoft tarafından gerçekleştirilen Türk Telekom Coğrafi Bilgi Sistemleri (TTCBS) Projesi’dir.

Veri üretimi, fiber projesinde MapInfo Pro programı ile yapılan pilot çalışmaların sonucunda, tüm Türkiye için en uygun konfigürasyonun merkezi yapıda MapInfo tabanlı bir CBS sisteminin kurulması olduğu sonucuna varmıştır. Bu amaçla hazırlanan Türk Telekom Coğrafi Bilgi Sistemleri (TTCBS) Projesi tüm Türkiye’nin şebeke envanterinin sayısallaştırılmasını, envanter bilgilerinin girilerek akıllı hale getirilmesini ve bunların analizlerinin, sorgularının ve raporlarının yapılabilmesini sağlamaktadır. Örneğin; sayısallaştırma işlemi ile ortaya konulan bu veri üzerinden internet kablolarının döşeme tarihleri, uzunlukları, bakım tarihleri, maliyetleri, internet hızları, herhangi bir internet kesilmesi olduğunda hangi yerleşimlerin etkileneceği ve daha birçok kriter saniyeler içinde sorgulanabilme ve istenildiğinde yine saniyeler içinde belirli kriterlere göre tematik haritalar oluşturulabilmektedir.

Harita sayısallaştırma, CBS teknolojisinin yeteneklerinden faydalanmak, veri yönetimi, analiz ve görselleştirme yapmak için önemli bir konuma sahiptir.

Sayısallaştırılan harita, raster görüntü üzerine noktalar, çizgiler ve vektör poligonları yerleştirilerek haritanın özelliklerini ve sınırlarını doğru bir şekilde temsil eder. Adlandırmalar veya sınıflandırmalar gibi öznitelik verileri de sayısallaştırılan özelliklere ilişkilendirilebilir.

1. Tarama veya Görüntüleme: Harita sayısallaştırma sürecinde ilk adım, fiziksel haritayı tarayarak veya görüntüleyerek yüksek çözünürlüklü bir raster görüntü oluşturmaktır. Bu görüntü sonraki sayısallaştırma işlemlerinin temelini oluşturur.
2. Coğrafi Referanslama: Coğrafi referanslama, haritada mekânsal koordinatların belirlenmesi için önemlidir. Bu, raster görüntünün bilinen coğrafi referans noktalarıyla hizalanması veya özel yazılımlar (MapInfo Pro v.b.) kullanılarak görüntüye koordinat değerlerinin atanması işlemidir. Bu adım, sayısallaştırılmış harita verilerinin doğru konumlandırılmasını sağlar.
3. Sayısallaştırma Araçları: Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) uygulamaları veya bilgisayar destekli tasarım (CAD) yazılımları sayısallaştırma araçları sağlar. Bu araçlar nokta, çizgi ve poligon oluşturma araçlarını; ayrıca metin ve öznitelik bilgilerini ekleme fonksiyonlarını içerir. Çizim işlemleri harita objelerinin oluşturulması, çizim araçlarının kullanımı ve oluşturulan objelerin yeniden düzenlenmesi; ayrıca objelerin birleştirilmesi ve bölünmesi, çizgi objelerinden alan oluşturma, topolojik kontrol gibi işlemler MapInfo Pro programında yapılabilmektedir.
4. Özellik Çıkarma: Sayısallaştırma araçları kullanılarak işletmeler yollar, binalar, sınırlar, su kütleleri ve diğer harita unsurları gibi özellikler vurgulanabilir. Bu süreç, haritanın özelliklerini ve mekânsal ilişkilerini doğru bir şekilde temsil etmek için nokta, çizgi veya poligon oluşturmayı içerir.
5. Nitelik Atama: Özellik çıkarma işlemine ek olarak harita özellikleriyle ilişkili isimler, sınıflandırmalar veya diğer nitelik verileri sayısallaştırılmış unsurlara atanabilir veya ilişkilendirilebilir. Bu, sayısallaştırılmış haritanın kullanılabilirliğini ve analiz yeteneklerini artırır.
6. Kalite Kontrolü: Sayısallaştırılmış haritanın doğruluğunu ve eksiksizliğini sağlamak için kalite kontrolleri yapılır. Bu, sayısal özelliklerin orijinal harita ile karşılaştırılması, nitelik verilerinin doğrulanması ve herhangi bir tutarsızlık veya hata durumunda çözülmesi içerebilir.
7. Veri Entegrasyonu: Sayısallaştırılmış harita, CBS ortamında diğer mekânsal veri setleri ve katmanlarla entegre edilebilir. Bu, farklı veri kaynaklarının sorunsuz bir şekilde analiz edilmesi, görselleştirilmesi ve birbirine bindirilmesi imkânı sağlar ve sayısallaştırılmış haritanın genel işlevselliğini artırır.

Raster veri sayısallaştırma, hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, taralı haritalar vb. raster veriler aracılığıyla mekana ait unsurların çizilerek vektör veriye dönüştürülmesini ifade eder. Sayısallaştırma işlemi sırasında raster veri tipine sahip altlık haritalar aracılığıyla çizimler gerçekleştirilmektedir. Sıkça kullanılan raster altlık verilerden biri ise paftalardır.

MapInfo Pro’da programı kullanarak sayısallaştırma işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Aşağıda yer alan videoda gösterilen işlem adımlarını uygulayarak sayısallaştırma yapabilirsiniz.