Topoğrafya (Topografya) Haritası

Topoğrafya haritası, yeryüzünün bir parçasının doğal ya da yapay detaylarını belirli bir ölçek boyutunda bir düzlem üzerinde eş yükselti eğrileri ile gösterilmesidir.

Bu haritalar arazinin yüksekliğini, eş yükselti eğrilerini, dağlarını, vadilerini, sırtlarını, boyunlarını, su bölümü çizgilerini, uçurumları, nirengi noktalarını 2 boyutlu bir düzlemde göstererek, 3 boyutlu olarak düşünmemizi sağlar. Özellikle eş yükselti eğrileri ve yükseklik unsurlarını barındırması diğer haritalardan ayıran en önemli kriterlerdir.

Topoğrafik, topoğrafyayla ilgili anlamını taşımaktadır. Topoğrafik özellikleri ve unsurları barındıran haritalara ise topoğrafik harita denilmektedir.

Topoğrafya haritalarında en önemli unsurlardan biri eş yükselti eğrilerinin oluşturulmasıdır. Geleneksel yöntemde, çeşitli ölçüm araçları ile arazinin yüksekliği belirlenir ve eş yükselti eğrileri el ile çizilirdi. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte daha hızlı ve pratik bir şekilde arazi taranarak olarak eş yükselti eğrileri oluşturulabilir. Bu işlemde arazinin taranma hassasiyetine göre eş yükselti eğrileri çıkarılır.

Günümüzde sıkça kullanılan yöntemlerden biri LIDAR (Nokta Bulutu) verileridir. Diğer bir sıkça kullanılan yöntem ise Sayısal Yükselti Modeli (Digital Elevation Model-DEM) verileri kullanılarak herhangi bir arazinin eş yükselti eğrileri oluşturulabilir. Bu aşamada, kullanılan sayısal yükselti modeli verisinin hassasiyeti önemli bir faktördür. Çalışılan arazi, mahalle ölçeğinde lokal alan ise yüksek çözünürlüklü sayısal yükselti modeli kullanılmalıdır. Çalışma alanı, il veya ülke ölçeğinde büyük bir alan ise düşük çözünürlüklü sayısal yükselti modeli kullanılabilir. Örneğin; bu senaryo için hücre/piksel boyutu 70 m veya 90 m olan bir sayısal yükselti modeli kullanılabilir. Bu çözünürlükte bir veri internetten ücretsiz indirilerek kullanılabilir.

Elinizde sayısal yükselti modeli verisi mevcut ise CBS programı olan MapInfo Pro programında Advanced modülü ile açıp eş yükselti eğrileri kolayca oluşturulabilir. Topoğrafya haritasını oluşturabilmek için eş yükselti eğrilerinin yanı sıra haritada olması gereken standart unsurların da (lejant, kuzey oku, harita başlığı, ölçek) olması gerekir. Bu işlemler için aşağıda yer alan Harita Oluşturma ve Raster Üzerinden Kontur Oluşturma videolarını izleyebilirsiniz.

Topoğrafya haritaları aynı zamanda eş yükselti haritaları olarak da bilinmektedir. Eş yükselti eğrileri, arazi hakkında şekilsel bilgi verir. Örneğin; eş yükselti eğrileri birbirine çok yakınsa arazinin dik olduğunu ve eğitimin yüksek olduğunu gösterirken; seyrek ve birbirinden uzak olması ise eğitimin az ve düz/düze yakın bir arazi olduğunu göstermektedir.

Yeryüzünde belirli kara parçası ile ilgili çalışma yapmak isteyen herkes, topoğrafya haritasına ihtiyaç duyabilmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte farklı ihtiyaçların doğması sonucunda topoğrafya haritaları farklı alanlarda kullanılabilmektedir. En geniş kullanım alanlarından biri şehir planlamasıdır. Yürüyüş yollarının belirlenmesi, inşaat çalışmaları, yol planlaması, yapılacak olan binaların veya barajların yer seçimi vb. alanlarda arazinin şekilsel detaylarına yani topoğrafya haritasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Dünya Topoğrafya Haritası internette indirebileceğiniz ücretsiz sayısal yükselti verileri ile oluşturulabilir. Geniş bir alan olduğu için düşük çözünürlüklü bir veri indirilerek (örneğin piksel/hücre boyutu 100- 200 metre), belirli aralıklarla eş yükselti eğrileri oluşturulabilir. Bu haritayı MapInfo Pro programı kullanılarak hızlı ve basit şekilde hazırlanabilir. Oluşturulacak eş yükselti eğrilerinin yükselti aralıkları kullanıcın ihtiyacına göre belirlenebilmektedir. Eş yükselti eğrileri çıkarıldıktan sonra bölgenin haritasını hazırlamak için Çıktı Penceresinde gerekli işlemler uygulanır. Detaylı bilgi için “Topoğrafya Haritası Nasıl Çizilir?” başlığını inceleyebilirsiniz.

Türkiye Topoğrafya Haritası bir önceki başlıkta anlatıldığı şekilde internette indirebileceğiniz ücretsiz sayısal yükselti verileri ile oluşturulabilir. Dünya kadar olmasa da yine de geniş bir alan olduğu için orta çözünürlüklü bir veri indirilerek (örneğin piksel/hücre boyutu 70-90 metre) belirli aralıklarla eş yükselti eğrileri oluşturulabilir.

Bu haritayı MapInfo Pro programı kullanılarak hızlı ve basit bir şekilde hazırlanabilir. Oluşturulacak eş yükselti eğrilerinin yükselti aralıkları kullanıcın ihtiyacına göre belirlenebilmektedir. Eş yükselti eğrileri çıkarıldıktan sonra bölgenin haritasını hazırlamak için Çıktı penceresinde gerekli işlemler uygulanır. Detaylı bilgi için Topoğrafya Haritası Nasıl Çizilir? başlığını inceleyebilirsiniz.

Topoğrafya haritalarında herhangi bir arazide yer alan bütün unsurlar kendilerine özel şekillerle gösterilebilir. Bir topoğrafya haritasında izohips (eş yükselti eğrileri) olmasının yanı sıra arazi şekilleri haritada rahatça anlaşılabilecek işaretlerle de gösterilir. İzohipslerin temsil ettikleri yükselti değerleri etiket olarak gösterilmelidir. Bu şekilde hangi izohipsin hangi yüksekliği temsil ettiği rahatça okunabilir. Haritada bulunan ölçek ile harita üzerinde herhangi iki nokta arası uzaklık ölçülebilir. Yön oku sayesinde arazinin kuzey, doğu, güney ve barı yönleri tespit edilebilir. Coğrafi koordinatlarla haritanın dünya üzerindeki yeri belirlenebilir. Ayrıca göller, nehirler, yerleşimler vb. unsurlar harita üzerinde adlarıyla beraber gösterilir.