Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) Nedir?

Sayısal Yükseklik Modeli (DEM), yeryüzünün ve üzerinde yer alan doğal ve yapay unsurların konum ve yükseklik bilgilerini kullanarak yeryüzünün modellenmesidir. “Sayısal Yükseklik Modeli (SYM)” ifadesinin İngilizce karşılığı “Digital Elevation Model (DEM)” de çoğu Türkçe içerikli çalışmada kullanılmaktadır.

Sayısal yükseklik modeli iki türe ayrılmaktadır. Bunlar Sayısal Yüzey Modeli (SYM) ve Sayısal Arazi Modeli (SAM)’dir.

Sayısal Yüzey Modeli (SYM)- Digital Surface Model (DSM)

Sayısal yüzey modeli topografyayı modellemenin yanı sıra üzerinde yer alan doğal ve yapay unsurları da (ör. bitki örtüsü, yollar, binalar vb.) modellemektedir.

Sayısal Arazi Modeli (SAM)- Digital Terrain Model (DTM)

Sayısal arazi modeli (SAM) sadece topografyayı modellemektedir ve ağaç, bina, elektrik direkleri vb. topografya üzerinde yer alan unsurları göstermemektedir. Çıplak arazi yüzeyini gösteren sayısal arazi modeli dere, vadi ova gibi yüzey şekillerini göstermektedir.

Sayısal Yükseklik Modeli Nasıl Oluşturulur?

Sayısal Yükseklik Modeli verileri genellikle uydular, dronlar veya uçaklar tarafından toplanan uzaktan algılama datalarından oluşturulur. Stereo uydu görüntülerinden CBS ve UA (Uzaktan Algılama) programları aracılığıyla otomatik olarak DEM verisi çıkarılabilir. Sayısal yükseklik modeli verilerini elde etmek için uzaktan algılama yöntemlerinden bazıları şunlardır:

  • — InSAR (Yapay Açıklıklı Radar İnterferometrisi)
  • — Stereo Fotogrametri
  • — LiDAR
  • İzohips

Yukarıda belirtilen SYM datası elde etme yöntemlerinden LiDAR ve izohips seçenekleri için MapInfo Pro programı kullanılabilir. Örneğin; İzohips yöntemi MapInfo Pro programı kullanılarak sayısal arazi modeli verisi oluşturulabilir. Aşağıda yer alan videodaki işlem adımları uygulanarak elinizde bulunan izohips datasından sayısal arazi modelini kolay bir şekilde hazırlayabilirsiniz.

Sayısal Yükseklik Modelinin (DEM Verisi) Kullanım Alanları

DEM verisi coğrafi bilgi sistemleri aracılığıyla çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. CBS programlarından biri olan MapInfo Pro programının gelişmiş Advanced Modülü ile DEM verileri kullanarak ihtiyaçlarınıza göre güçlü analizler gerçekleştirebilirsiniz. Örneğin MapInfo Pro Advanced modülü ile DEM verisi kullanılarak çok basit bir şekilde eğim ve bakı haritaları oluşturulabilir, izohipsleri veya arazi profili çıkarılabilir, hacim hesabı, görünürlük analizi yapılabilir.  CBS programlarının yanı sıra günümüzde tasarım programları da DEM datası kullanarak görsel haritalar hazırlayabilmektedir. Sayısal yükseklik modeli (DEM) datasının kullanım alanlarından bazıları şunlardır:

  • — Hidroloji Analizi
  • — Drenaj Ağı Oluşturma
  • — Yüzey Analizi
  • — Orman ve Tarım Çalışmaları
  • — Arkeoloji Çalışmaları
  • — Kabartma Haritalarının Oluşturulması
  • — 3 Boyutlu Uçuş Planlaması
  • — 3 Boyutlu Arazinin Modellenmesi
  • — Hava Fotoğraflarının ve Uydu Görüntülerinin Ortorektifikasyonu
  • — Sondaj Çalışmaları