Coğrafi Harita

Coğrafi harita, bir düzlem üzerinde coğrafi unsurlarla ve koordinat ızgarasıyla beraber yeryüzünün bir parçasını gösteren belirli bir ölçeğe sahip haritalardır.

Harita, belirli bir kullanım amacı ile, yeryüzünün veya bir parçasının kuşbakışı görünümünün belirli bir oranda  küçültülerek, harita bilgisinin özel işaretler ile düzlem üzerinde gösterilmesidir.

Günümüzde ihtiyaçlara yönelik birçok harita çeşidi bulunmaktadır. Harita türlerinden biri olan coğrafi haritalar, fiziki ve topoğrafya haritalarına benzetilmektedir. Genel bir tanım olarak fiziki haritalar dağ, ova, akarsu, göl, vadi, plato, zirve vb. yeryüzü şekillerini belirli bir düzlem üzerinde gösteren haritalardır. Bu haritalar ile yeryüzünde herhangi bir bölgenin, yeryüzü oluşumları hakkında detaylı bilgiler vermektedir. Topoğrafya haritası ise, yeryüzü parçasının doğal ya da yapay detaylarını belirli bir ölçek boyutunda düzlem üzerinde eş yükselti eğrileri ile gösterilmesidir. Bu haritalar arazinin yüksekliğini, eş yükselti eğrilerini, dağlarını, vadilerini, sırtlarını, boyunlarını, su bölümü çizgilerini, uçurumları, nirengi noktalarını 2 boyutlu bir düzlemde göstererek, 3 boyutlu olarak düşünmemizi sağlar. Eş yükselti eğrileri ve yükseklik unsurlarını barındırması diğer haritalardan ayıran en önemli kriterlerdir.

Yeryüzünü incelediğimizde, bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği ve farklı yer şekillerine sahip olduğu görülmektedir. Bu değişiklikleri göstermek için dağları, vadileri, platoları, akarsuları, zirveleri ve yeryüzü yüksekliğini çeşitli renklerle gösteren fiziki haritalar kullanılmaktadır. Türkiye Fiziki Haritası, yeryüzü şekilleri bakımından zengin olan ülkemizde meydana gelmiş coğrafi oluşumları ve yeryüzü yükseklik bilgilerini ayrıntılı biçimde göstermektedir. Coğrafi şekilleri barındırması açısından Türkiye Fiziki Haritası, Türkiye Coğrafi Haritası olarak da kullanılmaktadır.

Günümüzde, geçmişten gelen bilgi ve deneyimin artmasıyla birlikte teknoloji alanında yaşanan gelişmelerle paralel olarak, dünyada keşfedilmemiş yerlerin sayısı oldukça azalmıştır. Keşfedilen yerlerin bir kişi tarafından fiziksel olarak ziyaret edilmesi mümkün değildir. Bu sebeple, dünyadaki çoğu yer hakkında bilgi sağlaması açısından haritalar önemli bir rol üstlenmektedir.

Dünya Coğrafi Haritası tüm dünyayı kapsadığı ve genel coğrafi oluşumları barındırdığı için çok kapsamlıdır. Coğrafi haritalar sadece fiziki oluşumlar hakkında bilgi vermez. Bunun yanında beşeri faktörler hakkında da bilgiler sağlamaktadır. Örneğin; Dünya Coğrafi Haritası incelendiğinde en yüksek dağların Asya kıtasında yer aldığını ve bu durumun söz konusu bölgenin iklimini ve yerleşimini doğrudan etkilediği görülmektedir.

Coğrafi İşaret Haritası, belirli bir bölgenin coğrafi işaretlerinin bulunduğu haritalardır. Coğrafi işaret daha çok ürün-mekan ilişkisi sonucunda meydana gelmektedir ve çeşitli tanımlamaları mevcuttur. Bu tanımların bazıları şu şekildedir:

“Coğrafi işaretler her şeyden önce ‘kaynak kimlikleri’ dir. Yani belli bir toprak parçası veya bu toprak parçasında yer alan bir bölge veya alandan kaynaklanan ürünleri tanımlamak için kullanılırlar. Coğrafi işaretler aynı zamanda ‘kalite göstergeleri’ dir. Tüketicilerin, belli bir bölgeden gelen ürünlerin kalite, ün veya diğer özelliklerinin esas olarak coğrafi menşeinden kaynaklandığını bilmelerine yardımcı olurlar. Coğrafi işaretler bunlara ek olarak belli bir bölgenin ‘ticari çıkarları’ nı temsil ederler. Yani coğrafi işaretler belli bir coğrafi alanın ürünlerini desteklemek için vardır.”

Kaynak: STOLL, Robert L., “TRIPs Implementation on Geographical Indications”, APEC IPR International Symposium, Taejon, (14-18 Haziran 1999), ss.1, 2.

“… belirli bir coğrafi yöre, alan veya bölge adı ile anılan ürünlerin korunmasını sağlayan bir hak”

Kaynak: YALÇINER, Uğur G., “Türkiye’deki Coğrafi İşaretlerin Tescil İşlemlerinin Tamamlanmasının Önemi”, Finansal Forum, (9 Temmuz 2000).

Ülkeler, kendi ekonomilerini geliştirmek için çeşitli yollara başvurmaktadır. Bu yollardan biri ise özellikle kapalı ekonomilerde yer alan orijinal ve küresel ekonomide, tanınmamış ürünleri ön plana çıkarmaktır. Çağımızda gün geçtikçe artan ekonomik rekabet ortamında, piyasadan pay kapmak için tanınmamış ürünler kullanılmaktadır. Coğrafi işaretler bölgeden bölgeye farklılık gösterebilmektedir. İklim, toprak yapısı, bakı ve yükselti coğrafi işaretleri etkileyen bağımsız değişkenlerin yanı sıra; tarih, kültür, gelenek, yaşam şekilleri, çalışma hayatı, yaratıcılık, merak, ilgi ve emek gibi beşeri faktörler, coğrafi işaretleri etkileyen bağımlı değişkenlerdir. Bu unsurlar ürünün coğrafi kaynağı ile beraber duyulmasını ve lokal veya global ölçekte üne ulaşmasını sağlar.

Coğrafi iklim haritaları belirli bir bölgenin iklim özellikleri hakkında bilgi sağlamaktadır. İklim haritaları sayesinde, söz konusu bölgenin iklim şartları hakkında bilgi edinilebilir veya farklı bölgelerin iklim özellikleri bakımından karşılaştırması yapılabilir. İklim, canlı yaşamını doğrudan etkileyen başlıca faktörlerdendir. Bölgenin iklimine göre insan hayatı, yaşam koşulları, gelenek ve görenekler, ekonomi, yerleşim yeri vb. etkenler değişebilmektedir.

İklim haritaları bir alanın sıcaklık, yağış, nem, güneşlenme süresi, bulutluluk oranı, rüzgar yönü, hızı vb. konularda bize bilgi sağlamaktadır. Bunların yanı sıra, aynı bölgede zamansal olarak iklim değişikliğini de gösterebilmektedir.

İklim haritalarında iklim bölgelerini tanımlamak için farklı sınıflandırmalar geliştirilmiştir. Bunlardan en yaygın kullanılanı 1900’lerin başında Wladimir Koppen tarafından ortaya konulan sınıflandırmadır.

Haritalar, el ile geleneksel çizim yöntemi kullanılarak oluşturulabildiği gibi, günümüzde daha çok tercih edilen modern dijital çizim yöntemleri ile de oluşturulabilmektedir. Son zamanlarda, BDT (CAD-Bilgisayar Destekli Tasarım) veya CBS (GIS–Coğrafi Bilgi Sistemleri) programları kullanılarak haritalar oluşturulmaktadır.

Coğrafi bilgi sistemleri alanında çeşitli programlar bulunmaktadır. Bu programlardan biri ise MapInfo Pro’dur. MapInfo Pro arayüzünde yer alan Advanced modülü sayesinde çeşitli haritalarınızı veya coğrafi haritalarınızı oluşturabilirsiniz. Aşağıda yer alan eğitim videosunda fiziki/coğrafi haritanın nasıl hazırlandığı anlatılmaktadır.

Coğrafi haritalarda kullanılan renkler fiziki harita renkleri ile aynıdır.

Akarsular mavi renkte gösterilir, göl ve denizler ise suyun derinliğine göre mavi tonları değişiklik göstermektedir. Suyun derinliğinin az olduğu (sığ) yerlerde açık mavi tonları tercih edilir, suyun derin olduğu yerlerde ise koyu mavi tonları kullanılmaktadır.

Deniz seviyesinden yukarıya doğru çıkıldıkça renkler değişmektedir:

• — 0 m – 200 m arası yeşil,
• — 200 m – 500 m arası açık yeşil,
• — 500 m – 1000 m arası sarı,
• — 1000 m – 1500 m arası turuncu,
• — 1500 m – 2000 m arası kahverengi,
• — 2000 m – 2500 m arası koyu kahverengi,
• — 2500 m üzeri ise beyaz renk ile belirtilmektedir.

Ülkemizde 2500 m kalıcı kar sınırı olarak kabul edilmekle birlikte bölgeden bölgeye göre değişiklik göstermektedir.